Tín chỉ Carbon với doanh nghiệp – tầm quan trọng và & những lưu ý

1. Tổng quan về tín chỉ Carbon và tầm quan trọng đối với doanh nghiệp

Thị trường tín chỉ carbon toàn cầu đang chứng kiến sự tăng trưởng đáng kể, với giá trị đạt 103.8 tỷ USD vào năm 2023 và dự kiến sẽ tăng với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm 14.8%, đạt 343.6 tỷ USD vào năm 2032. Sự tăng trưởng này được thúc đẩy bởi sự mở rộng của cơ chế giá carbon và nhu cầu ngày càng tăng đối với các hoạt động bền vững được hỗ trợ bởi chính sách của các chính phủ.

Các doanh nghiệp chủ yếu tập trung vào các dự án giảm phát thải, như dự án năng lượng tái tạo và giảm thải methane với 66.88% tổng doanh thu thị trường vào năm 2022. Châu Âu là thị trường dẫn đầu, chiếm 89.56% doanh thu năm 2022, chủ yếu đến từ hệ thống Giao dịch Phát thải của EU (ETS), thị trường carbon lớn nhất thế giới. Thị trường tín chỉ carbon đã phát triển mạnh mẽ kể từ cuối những năm 1990 với bước đột phá là Hiệp định Kyoto vào năm 1997, từ đó đã có rất nhiều quốc gia và doanh nghiệp tham gia.

Tại Việt Nam, thị trường tín chỉ carbon còn ở giai đoạn sơ khai nhưng cho thấy nhiều hứa hẹn do các cam kết chung tay trong việc giảm phát thải khí nhà kính và chuyển đổi sang nền kinh tế ít carbon. Chính phủ Việt Nam đang phát triển các khuôn khổ pháp lý và chính sách hỗ trợ thị trường carbon trong nước, bao gồm quy định về giao dịch và quản lý tín chỉ carbon. Các doanh nghiệp ở Việt Nam, đặc biệt là trong các ngành năng lượng và sản xuất, bắt đầu tiếp cận, tìm hiểu và tham gia vào các dự án giảm phát thải nhằm bước đầu tạo và giao dịch tín chỉ carbon. Các sáng kiến này thường tập trung vào lĩnh vực năng lượng tái tạo, cải thiện hiệu quả sử dụng năng lượng và quản lý đất bền vững.

Khi biến đổi khí hậu trở thành một thách thức toàn cầu, các doanh nghiệp sản xuất đang phải đối mặt với áp lực từ cộng đồng và pháp luật về việc giảm thiểu lượng khí thải carbon. Trong bối cảnh đó, tín chỉ Carbon nổi lên như một công cụ quan trọng, không chỉ để doanh nghiệp đo lường và quản lý lượng khí thải tạo ra, mà còn thúc đẩy sự phát triển bền vững và tăng cường uy tín trong cộng đồng và thị trường với những ảnh hưởng trực tiếp và gián tiếp có thể kể đến:

• Cung cấp công cụ đo lường và quản lý khí thải: Tín chỉ Carbon cung cấp cho doanh nghiệp sản xuất một công cụ mạnh mẽ để đo lường và quản lý lượng khí thải carbon mà họ tạo ra từ các hoạt động sản xuất, kinh doanh, vận hành. Thu thập và phân tích dữ liệu về khí thải cung cấp cho doanh nghiệp góc nhìn rõ hơn về ảnh hưởng của họ đối với biến đổi khí hậu và môi trường. Dựa trên các báo cáo này, doanh nghiệp có thể đưa ra các biện pháp hiệu quả để giảm thiểu khí thải và tối ưu hóa quy trình sản xuất.
• Tăng cường tuân thủ các Quy Định Pháp lý: Tại một số quốc gia, việc tuân thủ các quy định về phát thải carbon là yêu cầu bắt đối với các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp sản xuất. Sử dụng Tín chỉ Carbon giúp công ty sản xuất tránh được các rủi ro pháp lý và tài chính có thể phát sinh từ việc vi phạm các quy định này.
• Thúc đẩy sự cam kết với môi trường, gia tăng hình ảnh thương hiệu: Sử dụng tín chỉ carbon là một cách để doanh nghiệp chứng minh sự cam kết của mình với bảo vệ môi trường. Khi thực hiện những cam kết này, doanh nghiệp sẽ thu hút sự yêu mến từ khách hàng, cộng đồng và các bên liên quan, từ đó tăng cường uy tín, gia tăng năng lực cạnh tranh trong ngành và trên thị trường.
• Nâng cao hiệu quả và tiết kiệm chi phí: Quản lý hiệu quả lượng khí thải carbon có thể dẫn đến việc tối ưu hóa sử dụng nguyên liệu và tài nguyên, cải thiện hiệu suất năng lượng và quy trình sản xuất. Điều này không chỉ giúp doanh nghiệp giảm thiểu ảnh hưởng đến môi trường mà còn giúp họ tiết kiệm chi phí vận hành và tăng cường lợi nhuận.
• Tạo đà cho sự phát triển bền vững: Bằng cách giảm lượng khí thải carbon, doanh nghiệp không chỉ đóng góp vào việc giảm biến đổi khí hậu mà còn thúc đẩy sự phát triển bền vững của bản thân và của cộng đồng. Việc sử dụng tín chỉ carbon là một phần của việc xây dựng một chiến lược kinh doanh bền vững và mang lại lợi ích lâu dài cho doanh nghiệp và xã hội.

2. Thị trường tín chỉ Carbon doanh nghiệp

Thị trường tín chỉ carbon là nơi cho phép các doanh nghiệp mua bán trao đổi tín chỉ carbon nhằm đảm bảo sự tuân thủ các quy định về bảo vệ môi trường của các quốc gia và tổ chức. Thị trường vận hành theo nguyên tắc “người gây ô nhiễm” phải trả mức phí bù đắp cho lượng phát thải ra môi trường thông qua việc mua bán và trao đổi tín chỉ carbon, được phân thành hai loại chính: Thị trường carbon tuân thủ (ETS) và thị trường carbon tự nguyện.

2.1. Thị Trường Carbon tuân thủ ETS (Emission Trading System)

Thị trường ETS, còn được biết đến với tên gọi hệ thống cap-and-trade, trong đó giới hạn (cap) về tổng lượng khí nhà kính mà các doanh nghiệp có thể phát thải. Các doanh nghiệp giảm được lượng phát thải của mình có thể bán phần dư tín chỉ (carbon credits) cho những doanh nghiệp cần chúng. Quy trình trao đổi tín chỉ Carbon trên thị trường này như sau:

• Giới Hạn Tổng Phát Thải (Cap): Chính phủ hoặc cơ quan quản lý sẽ xác định một lượng tối đa các khí nhà kính được phép phát thải. Hạn mức này sẽ giảm dần theo thời gian để đảm bảo tính hiệu quả giảm phát thải của hệ thống. Ví dụ, trong Kế hoạch Thương mại Phát thải của Liên minh Châu Âu (EU ETS), giới hạn phát thải đã giảm từ khoảng 2.084 tỷ tấn CO2 vào năm 2005 xuống còn khoảng 1.572 tỷ tấn CO2 vào năm 2020.
• Phát Hành và Phân Phối Tín Chỉ: Sau khi xác định hạn mức phát thải chung, các chính phủ sẽ phân bổ hạn ngạch (tín chỉ) tương ứng cho các cơ sở có phát thải. Mỗi tín chỉ tương đương với quyền phát thải một tấn CO2. Hạn ngạch có thể được phân bổ miễn phí dựa trên lịch sử phát thải/ cường độ phát thải trung bình của một doanh nghiệp hoặc được bán đấu giá.
• Giao Dịch Tín Chỉ: Các doanh nghiệp được phân bổ hạn ngạch có thể trao đổi các tín chỉ với nhau tạo sự linh hoạt cho các doanh nghiệp phát thải thấp có thể có nguồn thu từ bán lượng hạn ngạch dư thừa và các doanh nghiệp phát thải cao quá hạn mức có thể lựa chọn cách thức phù hợp để đảm bảo tổng phát thải trong hạn mức cho phép. Các giao dịch này có thể được thực hiện trên thị trường mở. Giá của tín chỉ biến động tùy thuộc vào cung, cầu và theo từng khu vực. Tính đến cuối tháng năm 2023, thị trường ETS Châu Âu (EU ETS) ghi nhận giá tín chỉ carbon tăng lên trên 96 USD Mỹ cho mỗi tấn CO2 cho thấy mức độ quan tâm cao của các doanh nghiệp cho lĩnh vực này.
• Tuân Thủ: Các doanh nghiệp phải chứng minh rằng họ có đủ quyền phát thải cho toàn bộ lượng khí thải của mình trong một kỳ báo cáo nhất định (thường là mỗi năm) nhằm tránh đối mặt với các án phạt. Ví dụ, trong Hệ thống Giao dịch Quyền phát thải của Liên minh Châu Âu (EU ETS), nếu một doanh nghiệp không đáp ứng được yêu cầu, họ phải trả một khoản phạt cố định cho mỗi tấn CO2 (hoặc tương đương) phát thải vượt quá số hạn ngạch họ sở hữu. Khoản phạt này có thể lên tới 100 euro cho mỗi tấn CO2.

2.2. Thị Trường Carbon tự nguyện (Bù đắp Carbon)

Thị trường bù đắp carbon không bị giới hạn bởi một giới hạn cụ thể và cho phép doanh nghiệp mua tín chỉ bù đắp từ các dự án giảm phát thải.

• Phát Triển Dự Án: Các dự án giảm, tránh hoặc hấp thụ phát thải (như trồng rừng, năng lượng tái tạo hoặc dự án thu giữ methane) được phát triển. Mỗi dự án phải được xác minh và kiểm định để đảm bảo nó cung cấp lượng giảm phát thải thực sự.
• Chứng Nhận Tín Chỉ: Sau khi được kiểm định, các dự án đã phát triển tạo ra tín chỉ, mỗi tín chỉ tương đương với một tấn CO2 tương đương được giảm hoặc hấp thụ. Ví dụ, dự án VCS (Verified Carbon Standard) là một trong những chứng nhận hàng đầu, với hàng triệu tín chỉ được tạo ra mỗi năm.
• Giao Dịch: Các tín chỉ Carbon có thể được bán trên thị trường tự nguyện cho doanh nghiệp hoặc cá nhân muốn bù đắp cho lượng phát thải Carbon của mình. Giá mỗi tín chỉ Carbon rất đa dạng tùy thuộc vào loại dự án, vị trí, lợi ích… Theo Ecosystem Marketplace, giá có thể từ dưới 10 đô la đến hơn 50 đô la Mỹ cho mỗi tấn CO2.
• Hủy Bỏ: Sau khi mua, tín chỉ được “hủy bỏ” để bù đắp cho lượng phát thải của người mua, đảm bảo mỗi tín chỉ chỉ được sử dụng một lần.

Thị trường tín chỉ carbon tự nguyện đang mở rộng, với các dự án không chỉ giới hạn ở trồng rừng mà còn bao gồm nông nghiệp, sản xuất năng lượng tái tạo, và các dự án giảm phát thải khác. Điều này cho thấy tiềm năng lớn của thị trường trong việc hỗ trợ các hoạt động kinh doanh bền vững.

3. Những điều doanh nghiệp cần lưu ý

Thị trường tín chỉ carbon hiện được đánh giá là thị trường biến động lớn và kém thanh khoản. Giá tín chỉ carbon có thể dao động rất lớn, từ 5 đến gần 100 đô la Mỹ, phụ thuộc vào thời điểm, quy mô giao dịch, ngành sản xuất… Ví dụ, các báo cáo thống kê cho thấy giá mua tín chỉ carbon của ngành sản xuất và tái chế nhựa có thể lên đến 100 đô la trên một tín chỉ (giá trần) do ngành này tác động lớn đến môi trường và rất khó để giảm phát thải. Trong khi đó, giá tín chỉ carbon từ dừa và rừng thường dao động trong khoảng 5-10 USD/tín chỉ. Do đó, việc hiểu biết về thị trường và dự đoán các xu hướng giá sẽ giúp doanh nghiệp đưa ra quyết định đầu tư thông minh.

Doanh nghiệp cũng cần quan tâm đến các yếu tố như tính minh bạch và sự chấp nhận của thị trường. Để tín chỉ carbon của mình được thị trường chấp nhận, doanh nghiệp cần đảm bảo rằng các dự án phát thải của họ được kiểm toán và chứng nhận bởi các tổ chức uy tín. Điều này không chỉ giúp tăng cường niềm tin từ phía nhà đầu tư và các bên liên quan khác mà còn góp phần vào việc bảo vệ môi trường một cách hiệu quả.

Tham gia vào thị trường tín chỉ carbon đòi hỏi doanh nghiệp phải có tầm nhìn về vấn đề bền vững, sẵn lòng đầu tư vào công nghệ sạch và chuẩn bị tâm thế cho sự chuyển dịch trong hệ thống chuỗi cung ứng xanh và bền vững của hệ sinh thái kinh doanh. Theo ngân hàng thế giới, thị trường carbon toàn cầu có thể đạt giá trị 250 tỷ USD vào năm 2030, với 196 quốc gia đã tham gia Thoả thuận Paris về biến đổi khí hậu, cam kết giảm phát thải nhà kính. Điều này không chỉ chứng minh khả năng áp dụng của thị trường tín chỉ carbon tại Việt Nam mà còn mở ra cơ hội mới để phát triển kinh doanh bền vững trong bối cảnh kinh tế toàn cầu ngày càng chú trọng đến vấn đề khí hậu.

Để dễ dàng hòa nhập vào xu thế chung về thị trường tín chỉ carbon trong khi có để hài hòa lợi ích của doanh nghiệp trong ngắn hạn và dài hạn mà vẫn có thể tối ưu được những lợi ích mà thị trường này mang lại, doanh nghiệp cần chú ý đến những điều nên và nên tránh dưới đây:

3.1. Những điều nên làm

• Xác định rõ ràng mục tiêu và chiến lược: Đặt ra các mục tiêu cụ thể về giảm phát thải và sử dụng tín chỉ carbon phù hợp với chiến lược bền vững tổng thể của công ty.
• Chọn lọc các dự án chất lượng cao: Ưu tiên mua tín chỉ từ các dự án có tính minh bạch, được kiểm chứng bởi các tiêu chuẩn uy tín như Verified Carbon Standard (VCS) hoặc Gold Standard.
• Tích hợp tín chỉ vào chiến lược giảm phát thải: Sử dụng tín chỉ carbon như một phần của kế hoạch giảm phát thải tổng thể, không chỉ như một biện pháp tạm.
• Tăng cường báo cáo và minh bạch: Đăng ký và báo cáo tiến độ thực hiện các mục tiêu giảm phát thải một cách minh bạch, tạo lòng tin cho các bên liên quan và thị trường.

Những điều nên tránh

• Phụ thuộc quá mức vào tín chỉ carbon: Không nên xem tín chỉ carbon là giải pháp duy nhất cho việc giảm phát thải. Thay vào đó, nên kết hợp việc mua tín chỉ với các biện pháp giảm phát thải trực tiếp trong hoạt động của doanh nghiệp.
• Mua tín chỉ từ các dự án kém chất lượng: Tránh các dự án không rõ nguồn gốc, thiếu minh bạch, hoặc có nguy cơ bị chỉ trích là “greenwashing“.
• Việc bỏ qua các cam kết dài hạn: Các mục tiêu giảm phát thải và bền vững nên được xây dựng với tầm nhìn dài hạn, không chỉ tập trung vào các giải pháp ngắn hạn nhằm cải thiện hình ảnh công ty.
• Xem nhẹ các tác động địa phương: Cân nhắc tác động xã hội và môi trường của các dự án tín chỉ carbon, đặc biệt là ảnh hưởng đến cộng đồng địa phương và đa dạng sinh học.
  Với việc tham gia vào thị trường tin chỉ carbon, lắng nghe những khuyến nghị trên, chúng tôi tin rằng, các doanh nghiệp có thể tối ưu hóa lợi ích từ việc sử dụng tín chỉ carbon trong khi vẫn thúc đẩy các mục tiêu giảm phát thải một cách hiệu quả và có trách nhiệm.

Reference:

FPT Digital. 2024. Tín chỉ Carbon với doanh nghiệp – tầm quan trọng và & những lưu ý